गावाकडची टोपणनावे

गावाकडची टोपणनावे वेगळी असतात. ती शोनु, पिंकी, पप्पू, टिकू अशी गोंडस नसतात. आणि दुसरं म्हणजे ही टोपणनावे घरचे देत नाहीत तर समाज देतो. गावाकडे भावकी फार मोठी असते. एकेका आडनावाची अख्खी गावेच असतात. भोसले तर सगळे भोसलेच, काळे तर सगळे काळेच. राजू कोणाचा तर शिंद्यांचा एवढं सांगून भागत नाही. शिंद्यांच्यात आठ दहा राजू असतात. शिवाय ओळखीसाठी आडनाव वापरणे गावाच्या औपचारिकतेत बसत नाही..

मग एक प्रकार आई-बापाचे नाव जोडणे ..
यात आई व बाप यातलं गावात जो जास्त लोकप्रिय असेल त्याच नाव जोडले जाते.
उदा. छबुरावचा म्हारत्या, म्हाळाप्पाचा हानम्या किंवा बुकाबाईचा बाळू, तुळसानानीचा बंडू..

टोपणनावे ही कधी कधी गुणवैशिष्ट्ये बघून मिळतात..
उदा. खादुडा तुकाराम, खोडकर रामा.
आता हा खोडकर रामा म्हणजे एखादा 14-15 वर्षाचा मुलगा असावा असा सकृतदर्शनी समज होतो. पण हे नाव धारण करणारे चक्क 80 वर्षांचे आजोबा आहेत. गावाकडे असचं असतं.. एकदा टोपणनावाशी कमिटमेंट कर ली म्हणजे कर ली च. मग नो कॉम्प्रमाईज.

पण सगळ्यात जास्त टोपणनावे ही शारीरिक गुणवैशिष्ट्ये पाहून दिली जातात.
उदा. लांबरी अण्णा, काटाळ रामा, नकटा श्यामा, वाकडा आबा, मोठ्या डोळ्याची फुला, मिशाळू आबा.

बरं ही सन्मानजनक नावे गुपचूप किंवा कुचाळक्यासाठी वापरली जातात असं नाही. ती थेट संबंधिताच्या तोंडावर, मुलाबाळांच्या देखत, पै पाहुण्यांसमोर वापरली जातात. एखाद्याला नकटा, वाकडा अस म्हणण्यात काही अशिष्ट आहे, सभ्यतेला सोडून आहे असे म्हणणाऱ्यालाही वाटतं नाही व ऐकणाऱ्यालाही वाटत नाही.
©सुहास भुसे