शीर्षटीप :- कमजोर ह्रदयाच्या आणि सोवळ्या लोकांनी स्वतःच्या जबाबदारीवर वाचावे.
मटण म्हटलं की आपल्याला दोनच प्रकार ठाऊक असतात. बोकडाचे किंवा कोंबडीचे.
ग्रामीण भागातले खाद्य जीवन पूर्वापारपासून या बाबतीत खूप समृद्ध आहे. रानडुकराची शिकार करून अत्यंत चवीने खातात लोक. डुकराचे मांस चवदार व चरबीयुक्त असते. ते खाताना चवीपुरतीच भाकरी भात घेतात लोक. बोकडाचे मटण ताटात. तर हे डायरेक्ट पातेलीच घेऊन बसतात. याची कातडी तर खोबऱ्यासारखी चवदार लागते असं जाणकार म्हणतात. शिकारीत कातड्याच्या वाट्यावरून वाद होतात.
बरं रानडुकराचं वजन अफाट असतं. वाटे घालून, घरी खाऊन, पै पाहुणे बोलावून, गल्लीत वाटून ही संपत नाही. मग या मटणाचे लोणचे घालतात. पोर्कचे लोणचे हा अत्यंत चवदार व लोकप्रिय प्रकार आहे. त्याची किंमत 2000 ते 3000 रु किलो पर्यंत असते.
सश्याची शिकार हा तर पोरा ठोरांचा खेळ.
त्यासाठी लागणाऱ्या घरघुती मेडच्या वाघरी अर्थात जाळी गल्लोगल्ली उपलब्ध असतात. सश्याचे माग शोधणे, गवताचे खुडलेले शेंडे, मातीतली पावले हा शॉरलॉक होम्सच्या तोंडात मारणारा इंटरेस्टिंग प्रकार आहे. पोरं सगळा माल मसाला सोबतच घेऊन असतात. शिकार साधली की लगेच माळावरच त्याचा फन्ना उडवला जातो. कधी भाजून तर कधी तिकडेच तीन दगडांची चूल मांडून.
घोरपड ही क्वचित सापडणारी अपवादात्मक शिकार. त्यामुळे त्याला फार भाव. घोरपड छोटी असते बऱ्याचदा. म्हणून शिकारकरे गुपचूप कार्यक्रम करतात. घोरपड सापडली असं मंडळाला कळलं तर एक एक मणी वाट्याला येणे मुश्किल. घोरपडीच्या मटणापुढे बोकडाचे मटण म्हणजे अळूचे फदफदे.
तित्तर ही एक अशीच अवघड शिकार. हा पक्षी फार चलाख व चतुर असतो. म्हणून याला चतुर असही म्हणतात. याचे खास पिंजरे असतात. महिनोन महिने नजर ठेवून मोक्याच्या जागी ते लावले जातात. तित्तराचा लेगपीस खाताना खाद्यानंदी टाळी लागते. काळ्या तिखटातला त्याचा रस्सा तर ओरपुन ओरपुन पितात. ताटे फोडून खातात.
पारवे, होले हे स्टार्टर म्हणून वापरतात. ड्रिंक वगैरे करत असाल तर चखना म्हणून भाजलेले होले खाणे हा जेवणावर कडी करणारा प्रकार आहे. होले खाण्याच्या नादात प्रसंगी ग्लास तसाच भरलेला राहून जातो.
पाऊस पडला की ओढ्या नाल्यांना खेकड्यांची शिकार केली जाते. काठावर बिळे असतात. त्यात बाहेरची पावलवट ओळखून आत खेकडा आहे की नाही हे हेरतात. क्वचित त्या बिळात साप असण्याचा धोका असतो. एकदा कोणत्या बिळात खेकडा आहे कळलं की पुढे खूप सोपा प्रकार. एक गवताची काडी बिळात घालून हलवायची. खेकड्याने ती पकडली की पटकन बाहेर काढून खेकड्याची नांगी मोडायची आणि पाटीत टाकायचा. चांगला एरिया असेल तर तासाभरात पाटी भरते. त्यात जर एखादी गाभण मादी मिळाली तर शिकारकरे भयंकर खुश होतात. गाभण मादीला अमृततुल्य चव असते असं त्याचं निरीक्षण असत.
अजून बऱ्याच प्राण्यांच्या- पक्षांच्या शिकारी साधण्यात ग्रामीण भारतीय वस्ताद आहेत. वरील शिकारी फक्त देशावरच्या आणि पठारी भागातल्या. कोकणात आणि जंगल जवळ असणाऱ्या भागात अजूनच व्हरायटी असते शिकारींमध्ये. भटक्या विमुक्त जमातींत तर वेगवेगळ्या वैशिष्ट्यपूर्ण तऱ्हा आहेत शिकारींच्या. उदा. कातकरी उंदरांची शिकार करतात. ढिगाने उंदीर पकडून मेजवानी करतात. त्याबद्दल पुन्हा केव्हातरी.
©सुहास भुसे
मटण म्हटलं की आपल्याला दोनच प्रकार ठाऊक असतात. बोकडाचे किंवा कोंबडीचे.
ग्रामीण भागातले खाद्य जीवन पूर्वापारपासून या बाबतीत खूप समृद्ध आहे. रानडुकराची शिकार करून अत्यंत चवीने खातात लोक. डुकराचे मांस चवदार व चरबीयुक्त असते. ते खाताना चवीपुरतीच भाकरी भात घेतात लोक. बोकडाचे मटण ताटात. तर हे डायरेक्ट पातेलीच घेऊन बसतात. याची कातडी तर खोबऱ्यासारखी चवदार लागते असं जाणकार म्हणतात. शिकारीत कातड्याच्या वाट्यावरून वाद होतात.
बरं रानडुकराचं वजन अफाट असतं. वाटे घालून, घरी खाऊन, पै पाहुणे बोलावून, गल्लीत वाटून ही संपत नाही. मग या मटणाचे लोणचे घालतात. पोर्कचे लोणचे हा अत्यंत चवदार व लोकप्रिय प्रकार आहे. त्याची किंमत 2000 ते 3000 रु किलो पर्यंत असते.
सश्याची शिकार हा तर पोरा ठोरांचा खेळ.
त्यासाठी लागणाऱ्या घरघुती मेडच्या वाघरी अर्थात जाळी गल्लोगल्ली उपलब्ध असतात. सश्याचे माग शोधणे, गवताचे खुडलेले शेंडे, मातीतली पावले हा शॉरलॉक होम्सच्या तोंडात मारणारा इंटरेस्टिंग प्रकार आहे. पोरं सगळा माल मसाला सोबतच घेऊन असतात. शिकार साधली की लगेच माळावरच त्याचा फन्ना उडवला जातो. कधी भाजून तर कधी तिकडेच तीन दगडांची चूल मांडून.
घोरपड ही क्वचित सापडणारी अपवादात्मक शिकार. त्यामुळे त्याला फार भाव. घोरपड छोटी असते बऱ्याचदा. म्हणून शिकारकरे गुपचूप कार्यक्रम करतात. घोरपड सापडली असं मंडळाला कळलं तर एक एक मणी वाट्याला येणे मुश्किल. घोरपडीच्या मटणापुढे बोकडाचे मटण म्हणजे अळूचे फदफदे.
तित्तर ही एक अशीच अवघड शिकार. हा पक्षी फार चलाख व चतुर असतो. म्हणून याला चतुर असही म्हणतात. याचे खास पिंजरे असतात. महिनोन महिने नजर ठेवून मोक्याच्या जागी ते लावले जातात. तित्तराचा लेगपीस खाताना खाद्यानंदी टाळी लागते. काळ्या तिखटातला त्याचा रस्सा तर ओरपुन ओरपुन पितात. ताटे फोडून खातात.
पारवे, होले हे स्टार्टर म्हणून वापरतात. ड्रिंक वगैरे करत असाल तर चखना म्हणून भाजलेले होले खाणे हा जेवणावर कडी करणारा प्रकार आहे. होले खाण्याच्या नादात प्रसंगी ग्लास तसाच भरलेला राहून जातो.
पाऊस पडला की ओढ्या नाल्यांना खेकड्यांची शिकार केली जाते. काठावर बिळे असतात. त्यात बाहेरची पावलवट ओळखून आत खेकडा आहे की नाही हे हेरतात. क्वचित त्या बिळात साप असण्याचा धोका असतो. एकदा कोणत्या बिळात खेकडा आहे कळलं की पुढे खूप सोपा प्रकार. एक गवताची काडी बिळात घालून हलवायची. खेकड्याने ती पकडली की पटकन बाहेर काढून खेकड्याची नांगी मोडायची आणि पाटीत टाकायचा. चांगला एरिया असेल तर तासाभरात पाटी भरते. त्यात जर एखादी गाभण मादी मिळाली तर शिकारकरे भयंकर खुश होतात. गाभण मादीला अमृततुल्य चव असते असं त्याचं निरीक्षण असत.
अजून बऱ्याच प्राण्यांच्या- पक्षांच्या शिकारी साधण्यात ग्रामीण भारतीय वस्ताद आहेत. वरील शिकारी फक्त देशावरच्या आणि पठारी भागातल्या. कोकणात आणि जंगल जवळ असणाऱ्या भागात अजूनच व्हरायटी असते शिकारींमध्ये. भटक्या विमुक्त जमातींत तर वेगवेगळ्या वैशिष्ट्यपूर्ण तऱ्हा आहेत शिकारींच्या. उदा. कातकरी उंदरांची शिकार करतात. ढिगाने उंदीर पकडून मेजवानी करतात. त्याबद्दल पुन्हा केव्हातरी.
©सुहास भुसे
